Lepidorhombus whiffiagonis
SCHARTONG ofwel Lepidorhombus whiffiagonis, lid van de tarbottenfamilie.
Bekroond en uitgeroepen tot ‘Vis van het Jaar’ 2023.
De Intrigerende Schartong: Kenmerken, Habitat en Commerciële Waarde.
De schartong (Lepidorhombus whiffiagonis) is een opmerkelijke diepzeebewoner die behoort tot de tarbottenfamilie. Deze fascinerende vissoort, bekroond als de “Vis van het Jaar” in 2023. Vanuit zijn habitat in de Noordwest-Atlantische wateren, heeft de schartong unieke eigenschappen, een interessant voedingspatroon en een beperkte maar waardevolle plaats in de commerciële visserij.
Kenmerken en Habitat: De schartong is een intrigerende vissoort met unieke kenmerken. Met zijn diepzeehabitat en voorkeur voor zanderige bodems heeft de schartong een speciale plaats in de Noordwest-Atlantische wateren en de Middellandse Zee.
De schartong onderscheidt zich door zijn asymmetrische lichaamsbouw, met beide ogen aan de linkerkant en een opvallend grote kop, grote ogen en een prominent uitstekende onderkaak. Daarnaast heeft de schartong een bocht in de zijlijn die hem verder onderscheidt. Deze vissoort voelt zich het meest thuis in wateren tussen 100 en 300 meter diep, met een voorkeur voor zanderige bodems. Hoewel hij niet zo populair is als andere commerciële vissoorten, speelt de schartong een rol in de visserijsector en wordt hij gewaardeerd in bepaalde culinaire tradities. De fascinatie voor deze intrigerende vis blijft groeien, terwijl we blijven ontdekken en leren over zijn unieke eigenschappen en ecologische rol in onze oceanen.
Ze worden geslachtsrijp bij een leeftijd van 4 jaar of ouder: mannetjes meten dan 25 cm, vrouwtjes 28 cm.
Voeding en Jachtgedrag: Met een gevarieerd dieet van kreeftachtigen en vis, jaagt de schartong actief op prooien in dezelfde waterkolom. Hoewel de schartong zich deels ingraaft in zanderige bodems, kunnen ze worden opgemerkt door hun natuurlijke vijanden, zoals haaien, die gespecialiseerde organen hebben om elektrische activiteit op te merken die wordt gegenereerd door de bewegingen van de schartong.
Conclusie: Naargelang ze groter worden, keren ze terug naar ondiepere wateren op het continentaal plat, waar ze jaarlijks paaien (in de Golf van Biskaje van maart tot mei). Schartong wordt meestal als bijvangst gevangen met bodemsleepnetten wanneer de vaartuigen doelgericht op schol en tong vissen. Een deel van de Spaanse vloot bevist wel specifiek de schartong in het zuidwesten van Ierland.
In 2022 hebben de Belgische vissersvaartuigen 893.000 kgr ‘Lepidorhombus whiffiagonis’ aangeland, alleen in Belgische havens wel te verstaan.
De stock in de (noordelijke) Noordzee en het westen van Schotland wordt nog altijd ondergeëxploiteerd. In de Keltische Zee en de Golf van Biskaje wordt de stock lichtjes overbevist, maar de sterke daling van de visserijinspanning in deze regio sinds 2006 heeft geleid tot een significant hogere biomassa, wat zich vertaalt in jaar na jaar hogere vangsten.
In 2021 werd er nog ‘slechts’ 743.000 kgr van opgevist.
De gebieden 27.7 F, G en H (zie bijgaande kaart) staan symbool voor de Noordelijke en Zuidelijke Keltische Zee en het Bristolkanaal. Zij zijn de grote slokop wat de vangsten betreft. 85% van alle aangelande schartong wordt in deze wateren gevangen. Alle andere zeeën zijn goed voor slechts 15%. In de Zuidelijke Noordzee die reikt van de Franse kust tot de 54e breedtegraad (de meridiaan die loopt ten noorden van Friesland NL) werden slechts drie kilo’s aan verdwaalde exemplaren opgevist.
Schartong wordt traditioneel gebruikt als droogvis aan de Belgische kust en iedereen kent wel de typerende windmolentjes met rondzwierende vissen. Het drogen van schartong heeft als doel het versterken van de smaak van het vlees (Vorming van glutamaten die een umamismaak tot gevolg hebben). Het vetgehalte van schartong zorgt ervoor dat het vlees extra smaakvol wordt na het droogproces, vet is immers een smaakmaker, net als zout. Het drogen van schartong is een manier om de vis langer houdbaar te maken en te genieten van de intense, volle smaak.
Schar heeft vergelijkbare eigenschappen en kan als alternatief dienen voor schartong bij het drogen, maar ze zijn stukken kleiner en dus minder geschikt. Voor een goed resultaat heb je bij voorkeur dikke, vlezige exemplaren nodig.
Het drogen van schartong is een ambachtelijke methode die tijd en zorgvuldigheid vereist. Na het vangen van de vis wordt hij schoongemaakt, gezouten en vervolgens gedroogd. Het drogen kan enkele dagen duren, afhankelijk van de omgevingsomstandigheden: temperatuur, zon en luchtvochtigheid etc.
Het resultaat van het droogproces is een geconcentreerde en smaakvolle schartong. Het vlees wordt stevig en heeft een intense, ziltige smaak. Gedroogde schartong kan op verschillende manieren worden geconsumeerd, zoals het toevoegen aan salades, het verwerken in stoofschotels of gewoon als een smakelijke snack.
Hoewel schartong niet wijdverspreid bekend is als droogvis, heeft het drogen van schartong een speciale plaats in de Belgische culinaire traditie. Het biedt een manier om optimaal te genieten van de unieke smaak en textuur van deze bijzondere vissoort.
Populair in Zuid-Europa: Bijna 75% van de door Belgische schepen aangevoerde schartong gaat naar Spanje, Frankrijk en Italië. In Frankrijk wordt schartong veel gegeten; daar noemen ze hem ‘cardine’ of ‘cardine franche’. Het is een soort die typisch door de Bretonse vissers wordt aangeland en is lokaal een specialiteit. De meeste schartong wordt echter in Spanje – in Baskenkand en Gacilië – gegeten waar hij ‘gallo’ heet. De Italiaanse naam voor schartong is rombo giallo.